مسمومیت عصب دهلیزی (تعادلی)

مسمومیت عصب دهلیزی (Neurotoxic Vestibulopathy) چیست؟

مسمومیت عصب دهلیزی، مسمومیت سلول های خاصی به نام نورون ها در نواحی مغزی است که با دریافت و پردازش اطلاعات از گوش داخلی و سایر ارگان های حسی به کنترل تعادل کمک می کنند.

مسمومیت دارویی عصب دهلیزی از مسمومیت دارویی سیستم دهلیزی محیطی متمایز است چرا که در  آن نورون های سیستم عصبی مرکزی تحت تاثیر قرار می گیرند.

موادی مانند سرب یا جیوه که منجر به مسمومیت عصبی می شوند سموم عصبی (نوروتوکسیکانت ها) نامیده می شوند. داروهای صنعتی، معروف به کینولین ها ( quinolines ) نمونه های شناخته شده ای از سموم عصب دهلیزی هستند.

با توجه به اثرات مضر آنها، به طور کلی تلاش می شود که قرار گرفتن در معرض این ترکیبات عصبی به حداقل رسانده شود.

نمونه های تاریخی از کینولین هایی که تا حدی به دلیل سمیت عصبی، به تدریج حذف شده اند،  شامل داروی ضد انگلی کلیوکینول و داروهای ضد مالاریا پاماکویین و پلاسموسید هستند.

با این حال، کینولین های خاصی به دلیل خواص درمانی خود به طور گسترده مورد باقی ماندند. یکی از متداول‌ترین سموم عصب دهلیزی که همچنان به عنوان داروی ضد مالاریا کینولینی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مفلوکین است که با نام لاریام نیز شناخته می شود.

مفلوکین از زمان معرفی اش در دهه 1980، به طور گسترده ای برای پیشگیری و درمان مالاریا در میان ساکنان مناطق مالاریاخیز، و در میان مسافران غیرنظامی و خدمه ی نظامی مستقر در این مکان ها استفاده شده است.

در حالی که مسمومیت عصب دهلیزی ناشی از داروهای کینولین دائمی و برگشت ناپذیر بوده و ممکن است در برخی از مصرف کنندگان، به شدت ناتوان کننده باشد، همچون سایر اشکال آسیب های مرکزی اکتسابی، بسیاری از افراد می توانند این آسیب را در طول زمان تا حدی جبران کنند یا خود را با آن وفق دهند.

مسمومیت عصب دهلیزی چقدر شایع است؟

مشخص نیست چند نفر در نتیجه تماس قبلی با کینولین های صنعتی از مسمومیت عصب دهلیزی  رنج می برند.

یک مطالعه ی مختصر در میان ارتشیان سابق مصرف کننده ی مفلوکین نشان داد که خطر بستری شدن این افراد در بیمارستان برای سندرم های سرگیجه در آینده افزایش یافته است؛ اما از نظر آماری قابل ملاحظه نبود. گزارش ها ی موردی و نظارت پس از بازاریابی ها نیز نشان می دهد که علائم مزمن تعادلی پس از مصرف دارو غیر معمول نیست.

با این حال، با وجود استفاده گسترده از دارو، هنوز هیچ مطالعه ای که به اندازه کافی ارزیابی عملکرد دهلیزی را در پیگیری و پایش های طولانی مدت مصرف کنندگان سابق مفلوکین، توصیف کند منتشر نشده است.

اعتقاد بر این است که وقوع و درجه مسمومیت عصب دهلیزی ناشی از داروهای کینولین مانند مفلوکین به نوع داروی خاص بستگی دارد؛ و همچنین عوامل دیگر از جمله تعداد دوز، و حساسیت های ویژه فردی شامل عوامل ژنتیکی که برخی از آنها در حال حاضر در دست بررسی است.

چه آسیبی رخ می دهد؟

بر اساس شواهد از مدل های حیوانی و مطالعات انسانی محدود، به نظر می رسد کینولین های صنعتی بر روی انواع سلول های عصبی خاص در مغز و ساقه مغز، از جمله نورون های مشخصی درون هسته دهلیزی اثر سمی می گذارند.

اثرات مسمویت عصبی مربوطه، ممکن است بر مراکز مغزی و ساقه ی مغزی درگیر در کنترل بینایی، حس عمقی و حرکت بدن و چشم نیز اثر بگذارند، همچون هسته ها و مسیرهای خاص رفلکس چشمی، حس عمقی، مسیرهای حرکتی خارج هرمی و مسیرهای دهلیزی- مخچه ای.

اثرات نوروتوکسیک دیگر نیز ممکن است بر انواع دیگر ساختارهای درونی پشت مغز، مغز میانی و سیستم لیمبیک تاثیر بگذارند.

علائم چیست؟

علائم مسمویت عصب دهلیزی مشابه سایر اشکال ضعف عصب دهلیزی مرکزی خواهد بود. بسته به میزان و شدت مسمویت عصبی، این علائم ممکن است پیچیده و بسیار متغیر باشد یا ممکن است این علائم از سایر اختلالات دهلیزی شایع تر تقلید کنند. افراد آسیب دیده ممکن است در درجه اول از بی ثباتی، عدم تعادل، حس گیجی یا سبکی سر، احساس حرکت (سرگیجه) و خستگی شکایت کنند. این علائم ممکن است کار را برای تمرکز دشوار کند یا منجر به کج خلقی شود. علائم بینایی دیگر ممکن است رخ دهد، از جمله مشکل در تغییر تمرکز بینایی (اختلال در انطباق)، و درک اینکه میدان بینایی در حال حرکت است (نوسانات در میدان بینایی). در برخی از بیماران، گاهی توهمات بصری پیچیده  ای ممکن است رخ دهد.

مسمومیت عصبی کینولین ممکن است منجر به علائم عصبی دیگری، از جمله احساس سوزن سوزن شدن دست ها، پاها یا صورت (لمس شدن) یا حس درد (سوزش و گز گز کردن) آسیب ایجاد شده در اثر مسمومیت عصبی به سایر نواحی ساقه مغز ممکن است منجر به بی نظمی ضربان قلب، فشار خون، یا تنظیم دمای بدن یا علائم مربوط به دستگاه گوارش شود.

مسمویت عصبی ناشی از کینولین ممکن است علائم ذهنی برجسته ای نیز ایجاد کند. به عنوان مثال، آن هایی که علائم دایمی دهلیزی ناشی از مفلوکین را گزارش می کنند، معمولاً علائم روانپزشکی یا عصبی-شناختی همراه از جمله اضطراب، اختلال خواب، مشکلات تمرکز، اختلالات حافظه، اختلالات شخصیتی و خلق و خوی را نیز گزارش می دهند.

در موارد خاص، علائم دهلیزی بدنبال انسفالوپاتی حاد لیمبیک در طول استفاده از دارو به وجود می آید، که با فراموشی ، اضطراب، بدگمانی یا روان پریشی شدید همراه است.

مسمومیت عصب دهلیزی چگونه تشخیص داده می شود؟

از آنجا که مسمومیت سلول های عصبی در معرض خطر، میکروسکوپی بوده و فقط   انواع خاصی از سلول های سیستم عصبی مرکزی درگیر می کند، هنوز روش تصویربرداری مشخصی (به عنوان مثال سی تی اسکن، ام آر آی و…) که بتواند به طور قابل اعتماد این مسمومیت عصبی را شناسایی کند وجود ندارد. به طور مشابه، آزمون دهلیزی منفردی که بتواند به تنهایی اختلال را به طور قابل اعتماد در همه موارد مشخص کند نیز وجود ندارد. از نظر تاریخی،  امکان شناسایی این شکل از آسیب مغزی تنها پس از مرگ و هنگام آسیب شناسی های بافتی مغز در کالبد شکافی وجود دارد.

تشخیص مسمومیت عصب دهلیزی معمولا با رد کردن سایر موارد ممکن بدست خواهد آمد  و بر اساس موارد زیر می باشد:

• سابقه ی بیمار
• علائم
• نتایج معاینه ی دقیق توسط متخصصان دهلیزی

از روش هایی که متخصصان برای ارزیابی سایر علل اختلالات دهلیزی مرکزی استفاده می کنند نیز می تواند استفاده شود. علاوه بر این، مشاوره با سایر متخصصان، از جمله روانپزشکان، روانشناسان اعصاب و اپتومتریست اعصاب، ممکن است الگوهایی از علائم و نشانه ها مطابق با مسمومیت عصبی گسترده، شامل اختلالات دیداری، نقایص عصب شناختی کانونی، خلق و خو، شخصیت و اثرات رفتاری را شناسایی کند.

درمان چیست؟

همانند سایر اشکال آسیب مغزی اکتسابی، هیچ درمان خاصی برای از بین بردن مسمومیت عصب دهلیزی وجود ندارد. به جای آن، درمان ها بر کاهش اثرات آسیب و عملکرد توانبخشی تمرکز می کنند. مشخص نیست که آیا درمان دارویی خاصی برای  درمان این اختلال مفید است یا نه.

پیشگیری :

هنوز هیچ آزمایشی برای تعیین اینکه چه افرادی به اثرات مسمویت عصبی کینولین های مصنوعی حساسیت بیشتری دارند، وجود ندارد. در طول استفاده کنترل شده از مفلوکین، شروع علائم روانپزشکی ممکن است به عنوان علائم اولیه قبل از توسعه ی بیشتر مسمومیت، جدی در نظر گرفته شود.

در سال 2013، اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) اعلام کرد که وقوع علائم روانپزشکی مانند اضطراب حاد، افسردگی، بی قراری یا سردرگمی، خطر ابتلا به اختلالات روانی جدی تر یا واکنش های عصبی نامطلوب را ایجاد می کند. در این موارد، دارو باید قطع شود و درمان جایگزینی اتخاذ شود.

نگاهی به آینده

تحقیقات برای درک بهتر از روابط پیچیده از علائم فیزیکی ناشی از مسمویت عصبی دهلیزی، و علائم روانپزشکی همراه آن، مانند اضطراب مداوم یا نقایص عصب شناختی ادامه دارد. به خصوص در مجموعه های نظامی،  مسمویت عصب دهلیزی ممکن است از علائم همراه در افرادی باشد که اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا آسیب مغزی ناشی از ضربه (TBI)  را تجربه می کنند که در این صورت می تواند تشخیص و مدیریت این اختلالات را سخت و پیچیده کند.